Team ProPm #1: Фидикийн гэрээг Монгол мэргэжилтний өнцгөөс

📌 Сайн байцгаана уу, Та бүхэндээ "Пропем Прайм Партнерс" ХХК-ийн #TeamProPM уриан доорх эхний дугаарын ярилцлагыг хүргэж байна. Ярилцлагын эхний дугаарт маань гэрээ, эрх зүй хариуцсан захирал Я. Оюун-Эрдэнэ оролцлоо.

- ✍️Юуны өмнө саяхан Фидикээс баталгаажсан гэрээний менежер мэргэжлийн гэрчилгээгээ хүлээн авсанд баяр хүргэе. 👏 Энэхүү гэрчилгээний талаар ярилцлагаа эхэлье гэж бодож байна. Уг гэрчилгээг авснаар ямар давуу талтай вэ? Ямар ямар боломжийг бий болгох вэ?

-Баярлалаа. Фидикийн гэрээ нь дэлхий даяар хамгийн өргөн хэрэглэгддэг барилгын жишиг гэрээ тул энэ гэрчилгээ нь дэлхийн аль ч улсад мэргэжлээрээ ажиллах, олон улсын төсөлд оролцох боломжийг нээдэг. Нөгөө талаас, энэхүү гэрчилгээг авахын тулд зөвхөн шалгалт өгөөд зогсохгүй, тодорхой туршлага шаарддаг, шат дараатай бэлтгэлтэй, нарийн шалгуур хангасан байх ёстой. Энэ бэлтгэл, судалгааны явцад гэрээний менежментийн талаар илүү системтэй, гүнзгий ойлголттой болж, мэргэжлийн хувьд өсөн дэвжих боломжийг олгодог. Тухайлбал, төслийн бүх үе шатанд (pre-contract to post-contract) гэрээг оновчтой удирдах, захиалагч, гүйцэтгэгч, хөндлөнгийн талуудтай үр дүнтэй харилцах, гэрээний өөрчлөлт, маргаан, эрсдэлийг урьдчилан тооцоолж шийдвэрлэх, төслийн үр дүнг хугацаа болон зардлын хувьд оновчтой хүргэх зэрэг бодит чадамжуудыг хөгжүүлэх чухал алхам болдог гэж хэлмээр байна.

-✍️Тэгвэл тус гэрчилгээг авахад хангах шалгуур үзүүлэлтүүдийн талаар сонирхуулаач?

-Уг гэрчилгээг авахад 2 үе шаттайгаар шалгуур үзүүлэлт хангах ёстой болдог. Эхний шалгуурт Фидикийн улаан, шар, мөнгөлөг номын гэрээнүүд дээр ажилласан хамгийн багадаа 3 жилийн туршлага, мэргэжлийн чиглэлээрээ 5-аас 10 жилийн ажлын туршлага, англи хэлний ахисан түвшний мэдлэгтэй байх зэрэг шаардлагыг зэрэг хангасан байх. Эдгээр нөхцөлийг хангасны дараа Фидикээс урьдчилсан зөвшөөрлийн хариу ирсний үндсэн дээр шалгалтад орох эрхээ авдаг. Шалгалт нь нийт 250 минутын хугацаанд 100 сонгох асуултаас бүрдсэн, олон улсын жишигт нийцсэн мэргэжлийн шалгалт юм. Энэ шалгалтад хамгийн багадаа 60 оноо авах шаардлагатай бөгөөд тэнцсэн тохиолдолд гэрчилгээ олгогддог.

-✍️Тэгвэл олон жилийн хөдөлмөр, чадвар, туршлага хэрэгтэй болох юм байна шүү дээ. Үргэлжлүүлээд бидний мэддэг Фидикийн номуудын талаар ярилцъя. Улаан, шар, мөнгөлөг гэх мэт номнууд байдаг шүү дээ. Эдгээр номуудын гол ялгаануудын талаар дурдвал?

-Тийм ээ, Фидикийн гэрээг хүмүүс гол төлөв өнгөөр нь нэрлээд сурчихсан байдаг: улаан ном, шар ном, мөнгөлөг ном гэх мэт. Энэ нь тухайн гэрээний төрөл, үүрэг хариуцлагын хуваарилалт, гэрээний бүтэц, аль гэрээнд хэрэглэвэл зохистой вэ зэргээс шалтгаалж ялгаатай байдаг.

Улаан ном (Red Book):

Энэ нь уламжлалт гэрээний хэлбэр. Захиалагч тал зураг төсөл, ажлын даалгаврыг бүрэн боловсруулсан байдаг. Гүйцэтгэгч зөвхөн гүйцэтгэлийг хариуцна. Инженер гэж нэрлэгдэх (манайхаар бол Захиалагчийн техник хяналт хэрэгжүүлэгч) хөндлөнгийн этгээд тухайн гэрээний хэрэгжилтийг удирдаж, төслийн чанар, зардал болон хугацааны хяналтыг хийдэг. Талуудын үүрэг хариуцлага, эрсдэлийг харьцангуй тэнцвэртэй хуваарилсан байдаг. Төрийн худалдан авалт болон зураг төслөө урьдчилан боловсруулсан төслүүдэд тохиромжтой.

Шар ном (Yellow Book):

Энэ нь "Design & Build" буюу зураг төслийг гүйцэтгэгч хийж, бүтээн байгуулалтыг давхар хариуцах гэрээний хэлбэр. Өөрөөр хэлбэл, гүйцэтгэгч илүү их үүрэг, хариуцлага хүлээдэг. Захиалагч ерөнхий шаардлагаа өгч, түүний дагуу Захиалагчийг төлөөлж Инженер хяналтаа тавина, харин бүх зураг төсөл, инженерчлэл гүйцэтгэгчийн үүрэг хариуцлага болон хяналтад байна. Томоохон дэд бүтцийн төслүүд, концессын гэрээ болон хувийн хэвшлийн төслүүдэд ашиглагддаг.

Мөнгөлөг ном (Silver Book):

Энэ нь Turnkey буюу " түлхүүр гардуулах нөхцөлтэй" гэрээний хэлбэр. Энд бүх эрсдэлийг бараг гүйцэтгэгч тал руу шилжүүлдэг. Захиалагч төлөөлөгчөө томилж хяналтаа тавьдаг боловч оролцоо бусад хоёр гэрээг бодоход харьцангуй бага байдаг. Томоохон дэд бүтцийн төслүүдээс гадна хувийн байгууллагын төслүүдэд ашиглагддаг.

-✍️Сая та дурдлаа шүү дээ. Фидикийн гэрээний инженерийн үүрэг оролцооны талаар, тэгвэл гэрээнд инженерийн үүрэг оролцоо хэр чухал вэ?

-Фидикийн гэрээнд “Инженер” гэдэг нь Захиалагчийг төлөөлж техник хяналт хийхээс гадна гэрээний хэрэгжилтийг талуудын хооронд тэнцвэртэй, шударга, мэргэжлийн байдлаар зохицуулж явуулах гол үүрэгтэй бие даасан этгээд юм.

Түүний оролцоо яагаад чухал вэ гэвэл:

1. Гэрээний хэрэгжилтийн төв тэнцвэрийг барьдаг. Инженер нь захиалагчийн нэрийн өмнөөс ажилладаг ч, маргаан үүсэх үед эсвэл шийдвэр гаргах үед талуудын аль алинд шударга, гэрээний дагуу гуравдагч байр сууринаас хандах үүрэгтэй. Энэ нь ФИДИК-ийн гэрээний гол философи. Талуудын ашиг сонирхлыг тэнцвэртэй байлгахын тулд инженерийн хараат бус байдал маш чухал.

2. Чанарын хяналт, ажлын гүйцэтгэлийн хяналт хийдэг. Инженер нь барилгын ажил стандарт, зураг төсөл, техникийн нөхцөлд нийцэж байгаа эсэхийг хянаж, мэргэжлийн зөвлөмж, санал гаргах үүрэгтэй. Гүйцэтгэл хүлээн авах, үе шатны үзлэг шалгалт хийх, материал батлах, тест туршилт хийх гээд олон үйл явц инженерийн оролцоотой явагддаг.

3. Маргаан, өөрчлөлт зохицуулалт шийдвэрлэдэг. Contract variation, delay, claim зэрэг тохиолдолд инженер нь нотлох баримтад үндэслэн дүгнэлт гаргаж, шийдвэр гаргах эрхтэй. Ингэснээр талууд цаг хугацаа алдахгүйгээр маргааныг түргэн шийдэх боломж бүрддэг.

4. Төлбөрийн баталгаажуулалт хийдэг. Гүйцэтгэгчийн явцын гүйцэтгэлд үндэслэн төлбөр гаргах зөвшөөрлийг инженер баталдаг.

-✍️Бид гэрээний талаар ярьж байгаа учраас гэрээний хугацааны талаар ярих хэрэгтэй байх. Гэрээний талуудад түгээмэл тохиолддог зүйл бол гэрээний ажил гүйцэтгэх хугацаа сунгах байдаг шүү дээ. Бидний хэлж заншсанаар EOT буюу хугацаа сунгах хүсэлт. Энэ бол гэрээнд заавал байх ёстой зүйл. Тэгвэл энэ талаар Фидикийн гэрээнд юу гэж тусгасан байдаг вэ?

-Тийм ээ, хугацаа сунгах буюу EOT бол Фидикийн гэрээний маш чухал зохицуулалт. Гүйцэтгэгчид заримдаа ажил гүйцэтгэхэд нь нөлөөлж буй гадаад хүчин зүйлээс болж хугацаа хэтрэх нөхцөл үүсдэг. Энэ үед Фидикийн гэрээ гүйцэтгэгчийг “эрсдэл хүлээлгэх” биш, харин зүй ёсны үндэслэлтэй бол хугацаа сунгах боломжийг гэрээгээр олгосон байдаг. Ерөнхийдөө Захиалагчийн хариуцсан ажлууд саатсан, Захиалагч ажлын хүрээ болон шаардлагаа нэмэгдүүлсэн эсхүл ажлыг түр зогсоосон зэрэг тохиолдолд хугацааг сунгаж, Гүйцэтгэгч шууд бус зардал, ашгаа нэхэмжлэх эрх үүсэж, талуудын аль алины хараа хяналтаас гадуур үйл явдалд хугацааг сунгах боловч гарсан шууд бус зардлыг тухайн кэйсээс хамааран харилцан тохиролцдог.

Анхаарах ёстой хамгийн чухал зүйлд Гүйцэтгэгч хугацаанд нөлөөлөл бий болмогц гэрээнд заасан хугацааны дотор нэн даруй нөгөө талдаа бичгээр мэдэгдэх, нотолгоо хавсаргах, хугацаа хэрхэн нөлөөлснийг тооцож тайлагнах ёстой. Энэ хугацаанд мэдэгдээгүй бол хугацаа сунгах үүргээс Захиалагч чөлөөлөгдөх эрхтэй болохыг Фидикийн гэрээнд маш тодорхой зохицуулсан. Энэ нь улс орнуудын иргэний хуулиар ч мөн зохицуулагдсан байдаг. Зорилго нь — нэг тал нь нөгөө талдаа асуудлыг урьдчилан мэдэгдэж, аль болох эрт шатанд эрсдэлийг бууруулах, арилгах боломжийг бүрдүүлэхэд оршдог.

-✍️Заа хамгийн сүүлийн асуулт бид яагаад Фидикийн гэрээг хэрэглэх хэрэгтэй вэ? Бидний уламжлалт гэрээнээс ялгаатай зүйлийн талаар

-Фидикийн гэрээг хамгийн алдартай болгодог 4 зүйлийг өөрийнхөө өнцгөөр тайлбарлая. Нэгдүгээрт барилга дэд бүтцийн түвэг, процесс ихтэй, оролцогч талууд олонтой байдаг онцлогт харгалзан ийм төрлийн төсөлд тулгардаг ихэнх асуудлуудыг нарийвчлан, дэлгэрэнгүй зохицуулсан. Хоёрдугаарт, гэрээ тус бүрийн онцлогоос хамааран талуудад эрсдэлийг оновчтой хуваарилсан. Гуравдугаарт, маргааныг шууд шүүх арбитр луу аваачдаггүй тогоон дотроо шийдвэрлэх шат шатны зохицуулалттай. Дөрөвдүгээрт, гэрээний бичиг баримтын бүтцийг Гэрээ, ГТН, ГЕН, Хавсралтууд зэргээр салгасан нь хэрэглээний хувьд асар ухаалаг, хялбар болгодог.

Фидикийн гэрээ нь олон улсын туршлагатай мэргэжилтнүүд, зөвлөх инженерүүдийн бодит кейс дээр үндэслэсэн “lessons learnt”-д тулгуурлаж, үүсгэн байгуулагдсан цагаасаа хойш 100 гаруй жилийн турш тасралтгүй хөгжиж, боловсронгуй болсоор ирсэн. Тийм ч учраас мега төсөл, олон улсын санхүүжилттэй эсвэл гадаад түнштэй гэрээ байгуулж буй тохиолдолд Фидикийн гэрээг шууд хэрэглэхийг зөвлөнө. Харин цар хүрээ багатай, хугацааны хувьд богино, харьцангуй энгийн төслүүдэд Фидикийн гэрээг бүрэн биш ч, нутагшуулан хялбаршуулж хэрэглэх нь илүү оновчтой. Манай байгууллагын хувьд ч барилга угсралтын гэрээний загвараа боловсруулахдаа Фидикийн хэлбэр, агуулгыг нутагшуулан шингээсэн. Ингэснээр гэрээний хэлцэл хийх, гэрээний төсөл бэлдэх зэрэгт хугацаа хэмнэж, гэрээний хэрэгжилт дүгнэлтийн явцад тодорхойгүй байдлаас бий болох маргаанаас урьдчилан сэргийлэх боломж бүрдсэн болов уу гэж дүгнэж байна.

-✍️Заа баярлалаа, Богинохон хугацаанд маш их зүйлийг мэдэж авлаа. цаг заваа гарган ярилцлага өгсөн танд баярлалаа. Цаашдын ажил үйлсэд нь амжилт хүсье🙂

-Баярлалаа. Ийм мэргэжлийн яриа өрнүүлж, туршлагаасаа хуваалцах боломж гарсанд баяртай байна. Цаашдын ажилд нь өндөр амжилт хүсье! 🙂